ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΑΦΗΣΑΝ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΣΤΙΓΜΑ
Η πρακτική μαμή Παρπαριάς
Η πρακτική μαμή ήταν μια γυναίκα όπως όλες οι άλλες γυναίκες του χωριού. Η πρακτική μαμή της Παρπαριάς ηταν η Σταματία Δράκου-Παπουλή, λεγόμενη (Σταματινή η Σταματινάρα) σύζιγος του Γεωργίου Παπουλή (Μουζούρη) έζησε κατά την περίοδο 1897 έως 1979, ήταν πολύ ψιλή γεροδεμένη και άξια γυναίκα, πολύτεκνη, νοικοκυρά και αγρότισσα. Οι γραμματικές της γνώσεις ελάχιστες σχεδόν ανύπαρκτες την υπογραφή της την έβαζε με σταυρό. Τις εμπειρικές γνώσεις μαιευτικής είχε διδαχθεί από παλαιότερη μαμή του χωριού. Στην Κατοχή 1940-1944 ο σύζυγος της Γεώργιος Παπουλής τυφλώθηκε λόγω έλλειψης γιατρών, διάγνωσης και φαρμάκων την εποχη εκείνη, αφήνοντας την γιαγιά Σταματινή υπεύθυνη για το νοικοκυριό τους τα 6 παιδιά τους της αγροτικές εργασίες και την προσφορά της στην μαιευτική ανήμπορος να προσφέρει οποιαδήποτε βοήθεια στην οικογένεια τους.
Σταματία Παπουλή με τον εγγονό της Σταυρο Στεφανιδη
Η γυναίκα ως μαμή είχε πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνία της εποχής, καθώς ελάμβανε ενεργό ρόλο στο θαύμα της γέννησης, ήταν ένα πολύ σεβαστό πρόσωπο πριν μερικές δεκαετίες… Ακόμη και η γενιά των σημερινών πενηντάρηδων έχει δεχθεί τις φροντίδες της μαμής του χωριού…..... Η ετοιμόγεννη ένοιωθε σιγουριά στα χέρια της για την ίδια και τη νέα ζωή που θα έφερνε στον κόσμο, γι’ αυτό και ήταν σεβαστό πρόσωπο.
Υπήρχαν και περιπτώσεις, που πολλές γυναίκες γεννούσαν μόνες τους στο σπίτι, στο χωράφι ή ακόμα και στο βουνό! Ήταν οι αγρότισσες που ακόμη «με την κοιλιά στο στόμα» δεν εγκατέλειπαν τις εργασίες τους.
Οι απλοί άνθρωποι του χωριού μας, επειδή η γέννα ήταν μία από τις ιδιαίτερες και επικίνδυνες στιγμές για την έγκυο και το παιδί, στις συνθήκες της εποχής εναπόθεταν τις ελπίδες τους στην Παναγία και γι’ αυτό τον λόγο έφερναν ένα εικόνισμα της Παναγίας, άναβαν ένα κεράκι να καίει όσο διαρκούσε ο τοκετός και όλοι προσεύχονταν, για να έχει αίσιο τέλος και να βγει το μωρό υγιέστατο και σιδερένιο, όπως έλεγαν.
Τον καιρό εκείνο από την διαπίστωση της εγκυμοσύνης μέχρι τη γέννηση του μωρού, δεν υπήρχε ιατρική ή άλλη βοήθεια για τις εγκύους μέχρι τη παραμονή της γέννας.
Στο στάδιο αυτό εκκαλείτο η πρακτική μαμή για βοήθεια και συμπαράσταση εις την ετοιμόγεννη να της δίνη θάρρος και κουράγιο .
Η μαμή, όπου κι αν ήταν ή ό, τι κι αν έκανε, ήταν υποχρεωμένη από καθήκον, να τρέξει και να βοηθήσει την ετοιμόγεννη, και να την ξεγεννήσει. Άφηνε την αγροτική εργασία της και αναλάμβανε το ρόλο της μαίας. Παρακολουθούσε και ενίσχυε, κυρίως ψυχολογικά, τη γυναίκα που θα γένναγε, της άλλαζε στάσεις, τη συμβούλευε ποιες κινήσεις έπρεπε να κάνει. Μέχρι να φθάσει η ώρα του τοκετού, η μαμή έβαζε την έγκυο να περπατάει μέσα στο δωμάτιο, για να «κατέβει» πιο γρήγορα το παιδί κι εκείνη να πονάει λιγότερο. Παρενέβαινε και η ίδια όπου χρειαζόταν… πολλές φορές το απαιτούσε με δυνατές φωνές για να μη «σκάσει το παιδί», Όταν έβγαινε το παιδί, με πολλή προσοχή και καθαρά χέρια, το έπιανε και το σήκωνε ψηλά. Του καθάριζε τη μύτη και το φύσαγε να πάρει την πρώτη αναπνοή. Αν το νεογέννητο δεν έκλαιγε, η μαμή το τσιμπούσε για να κλάψει ή το «τίναζε». Έπρεπε, οπωσδήποτε, το μωρό να κλάψει, για να πεισθούν ότι «έχει ζωή». Επιμελείτο κατόπιν την πλύση της μητέρας και του νεογέννητου από περιττά και εκεί τελείωνε το μεγάλο μέρος της συμπαράστασης. Οι πρώτες φροντίδες στο νεογέννητο ήταν συγκεκριμένες, όπως ο έλεγχος της αναπνοής και το δέσιμο του αφαλού. Το κλάμα του επιβεβαιώνει πως μια νέα ζωή ήλθε στον κόσμο!
Στα πρώτα καθήκοντα της μαμής ήταν και οι οδηγίες για τους πιθανούς κινδύνους της μητέρας και του παιδιού, που αφορούσαν καθημερινές πρακτικές συμβουλές. Όταν διαπίστωναν ότι το νεογέννητο κινδύνευε να πεθάνει τις πρώτες ώρες της γέννας, η μαμή το «αεροβάφτιζε» και του έδινε ένα όνομα, επειδή δεν έπρεπε να πεθάνει αβάπτιστο. Οι αφηγήσεις γυναικών κυρίως που γέννησαν με τη βοήθεια της μαμής αναφέρουν και περιπτώσεις θανάτων γυναικών «στη γέννα». Όταν η γυναίκα γεννούσε χωρίς γιατρό σε μια δύσκολη περίπτωση δεν είχε καμία ιατρική φροντίδα.
Η μαμή, μετά τον τοκετό, με μαλάξεις των χεριών της προσπαθούσε να διορθώσει τυχόν δυσμορφία του κρανίου, της μύτης ή των χειλιών του μωρού. Τύλιγε επίσης μ’ ένα μαντήλι το κεφαλάκι του, για να «σφίξει». Τις ίδιες μαλάξεις συνέχιζε τις πρώτες μέρες και η λεχώνα ή η γιαγιά που φρόντιζε το νεογέννητο.
Από τη μαμή και άλλες μεγαλύτερες γυναίκες διδασκόταν η μητέρα και την τεχνική του φασκιώματος του παιδιού, ειδικά αν ήταν πρωτάρα. Το φάσκιωμα του μωρού ήταν υποχρεωτικό. Τύλιγαν το μωρό με «κωλόπανα» από φορεμένα ρούχα. με την πάνα και φασκιά, σφικτά, φροντίζοντας το κορμί, τα χέρια και τα πόδια να είναι σε ευθεία θέση. Σαν ντολμαδάκι, η σαν Αιγυπτιακή μούμια… Η φασκιά ήταν το απαραίτητο στοιχείο για το δέσιμο του παιδιού.
Με το φάσκιωμα πίστευαν ότι εξασφάλιζαν το ίσιο και ωραίο κορμί του μωρού, και ότι ηρεμούσε το παιδί και κοιμόταν ήσυχα. Επίσης το προστάτευε από μικροτραυματισμούς από τα νυχάκια του, αλλά και αργότερα από κάτι που ίσως έφερνε στο στόμα του. Έτσι τυλιγμένο σφιχτά ήταν εύκολο να το κρατήσει και η γιαγιά όταν απουσίαζε η μάνα σε εξωοικιακές εργασίες… Τέλος, η μαμή έπαιρνε στην αγκαλιά της το φασκιωμένο μωρό και το παρουσίαζε, για λίγο, στον πατέρα και στους παππούδες για να δώσει τις ευχές της. Η γέννηση αγοριού έφερνε πολλή χαρά στην οικογένεια και ιδιαίτερα στον πατέρα. Η γέννηση του κοριτσιού δεν δημιουργούσε ευχάριστα συναισθήματα, ίσως για λόγους… προίκας.
Ενα πολύ παλιό έθιμο που περνάει από τη μία γενιά στην άλλη είναι το σαράντισμα. Σύμφωνα με την πατροπαράδοτη αυτή πρακτική, η λεχώνα και το νεογέννητο σαράντα μέρες μετά τον τοκετό, δεν πρέπει να βγουν από το σπίτι, ούτε να επισκεφτούν κάποιο άλλο γιατί θεωρείται γρουσουζιά και ενδέχεται κάτι κακό να συμβεί σε εκείνη ή το παιδί. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο έθιμο δημιουργήθηκε ακριβώς για να δοθεί χρόνος στη λεχώνα να αναρρώσει από τον τοκετό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αν βγει εκτός σπιτιού πριν το σαράντισμα θα συμβεί κάτι κακό. Σκεφτείτε επίσης πως ήταν τα παλιά χρόνιά, καθώς η γυναίκα γεννούσε και έπρεπε να επιστρέψει στα χωράφια και στις βαριές αγροτικές εργασίες.
Η μάνα θήλαζε το μωρό για μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως δύο και τρία χρόνια. Κατά την περίοδο του θηλασμού, όταν η μάνα εργαζόταν επαιρνε το παιδί μαζί τις στα χωράφια η το άφηνε σε άλλη λεχώνα να το ταΐσει..
Η κ. κυρία Ευαγγελία Η. Ποταμούση αφηγείται την δική της εμπειρία.
1970 Ήμασταν έτοιμοι να πάμε στην χώρα για την γέννα αλλά προτού φύγουμε η πεθερά μου φώναξε την πρακτική μαμή του χωριού την θεία Σταματινή να με δει μην κάνω το παιδί στον δρόμο, (το αυτοκίνητο τότε έκανε πολλές ώρες να πάει από το χωριό στην χώρα) και όντος λέει (Μωρή που πάτε το παιδί εσφράϊσε,) δηλαδή ήταν έτυμο να βγει .
Γύρεψε του Ηρακλή τσουβάλι για να βάλει κάτω να πέσει το παιδί να μην βάλουμε σεντόνι γιατί ο λεκές της γέννας δεν φεύγει, δεν είχα τσουβάλι και βάλαμε σεντόνι (όπως το είπε ο λεκές δεν έφυγε ποτέ) έπειτα αφού έπλυνε τα χέρια της καλά τα άλειψε με λάδι και κοίταξε σε πιο σημείο ήταν το μωρό και αν ήταν σε καλή στάση δηλ. Αν κατέβαινε με το κεφάλι, αφού είδε ότι όλα ήταν καλά είπε τις Σοφίας (κουνιάδα μου) κάτσε Σοφία πάρτην στην αγκαλιά σου, από τον πρώτο πόνο μου έλεγε σπρώξε! Η Σοφία δεν άντεξε και λέει Ηρακλή έλα πιάστην εσύ και σηκώθηκε, στον τρίτο πόνο βγήκε το παιδί, ελευθερώθηκα και ξεκουράστηκα, άμεσος πήγα να σηκωθώ να δω το παιδί που το έπλεναν, μου λέει μωρή που πας? της λέω να δω το παιδί μου, μου λέει όχι το ύστερο δεν έπεσε βάλε το δάχτυλο σου να κάνης εμετό για να σφιχτής να πέσει, πράγματι μόλης το έκανα αυτό έπεσε η πλακούντα. Έπειτα πείρε ένα κομμάτι δέρματος σαν σόλα το έβαλε στο τηγάνι και το ζέστανε καλά το έσβησε με κρασί και το τύλιξε σε μια μαντίλα καλά, έπειτα μου έδεσε άλλη μια μαντίλα στην μέση ανέβηκε στο κρεβάτι και έσπρωχνε την σόλα με την φτέρνα της, μου εξήγησε ότι αυτό λέγετε φτέρνιασμα και το έκανε για να πάει η μίτρα στην θέση της. Αφού τελείωσε και όλα πήγαν καλά το μωρό το πλύνανε και το βαλαν μέσα σε μαξιλαροθήκες η θεια Σταματινή βγήκε έξω για να φύγει, είχε ένα κατσικάκι μικρό που την ακλούθησε όταν ήρθε, του φώναζε να πάει κοντά για να το πιάσει να το πάρει αλλά αυτό δεν πήγαινε και έπιασε την ποδιά της ότι ήχε τάχατις κάτι μέσα να του δόση και είδε αίματα στην ποδιά και στα χέρια της γύρισε άμεσος πίσω και τους λέει να δω το μωρό….. το μωρό αιμορραγούσε από τον αφαλό αφού έδεσε τον αφαλό καλά, μου το έδωσε και μου υπε ταΐσετο ….έφυγε ήσυχη και γύρισε την άλλη μέρα να μας δει αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση ήταν η πήρα που είχε, η παρατηρητικότητα της και πόσο προσεκτική ήταν παρότι ήταν πλέον πολύ ηλικιωμένη και οι γυναίκες είχαν πλέον αρχίσει να πηγαίνουν στο μαιευτήριο στην χώρα από μερικά χρόνια πριν που ανοίχτηκε ο δρόμος και είχαμε πλέον συγκοινωνία.
Για την εποχή εκείνη, όχι τόσο μακρινή, ήταν σημαντική η προσφορά της γυναίκας μαμής που αναλάμβανε πρωταγωνιστικό ρόλο στη γέννηση και στη λεχωνιά…
Ας είναι αυτές οι λίγες γραμμές ένα ταπεινό αφιέρωμα για την πρωταγωνίστρια της γέννησης Σταματία Παπουλή …
Υ.Γ.
Η γιαγιά Σταματινή οταν τα εγγόνια της έκαναν σκανταλιές (όπως ενα απο τα εγγόνια της μας διηγήθηκε, της έπαιρνε τα καρύδια και της έβαζε πέτρες στο σακί) τους έδινε μια στριφτή δυνατή τσιμπιά «Να! Για να µάθεις να μη το ξανακάνεις και σε ρωτούσε κιόλας «Σ΄άρεσε;». Εγώ λέω σίγουρα θα του "άρεσε" μιας και το εγγόνι της ειναι 70 χρονών και το θυμάται ακόμα.......